معاونت غذا و دارو

مکمل های غذایی رژیمی

 تعریف : مکمل های غذایی رژیمی فرآورده هایی هستند که حاوی مواد مغذی بوده ، فقدان و یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در رژیم غذایی راتکمیل می نمایند  و از طریق ارتقاء عملکرد و یا پیشگیری از اختلالات دستگاه های مختلف بدن موجودات  ، افزایش سلامت را فراهم می سازند  و هیچ گونه ادعای تشخیصی  ، پیشگیری و یا درمانی از یک بیماری خاص را ندارند و شامل یکی از موارد  ((  ویتامین ها ، املاح ، گیاهان و مواد طبیعی ، اسید های آمینه ، و یا هر ماده دیگری که به منظور افزایش   TDI Total Dietary Intake  مورد استفاده قرار گیرد و یا هر ماده تغلیظ شده ، متابولیت شده ، تشکیل شده ، استخراج شده و یا ترکیب شده از مواد یا اجزاء احصاء شده قبلی )) می باشد .

مکمل های رژیمی ورزشی  

 مکمل ورزشی چیست؟

مکمل های ورزشی محصولاتی هستند که برای بالابردن کارایی ورزشکاران استفاده می شوند. این محصولات در انواع و اقسام مختلفی وارد بازار می شوند: ویتامین ها، مواد ترکیبی و ساختگی، هورمون ها. اغلب آنها هم یک دستور استفاده بلند و بالا دارند و از هر کجا می شود  آنها را تهیه کرد.
بررسیها نشان میدهند به طور متوسط 59 درصد ورزشکاران برجسته و 43 درصد از ورزشکاران عادی از مکمل های رژیمی ورزشی استفاده می کنند. به طور عمده ، ورزشکاران از مکمل های حاوی مولتی ویتامین ، ویتامین C ،آهن ، و یتامین های گروه B ، ویتامین E ،کلسیم وویتامین  Aبه ترتیب بیش از سایر مکمل ها مصرف می کنند.

تاریخچه مصرف مکمل های رژیمی ورزشی
افراد از گذشته همواره در جستجوی غذاها یا موادی بودند که منجر به افزایش توان فیزیکی بدنشان شود. در گذشته عقیده بر این بود که مردان جنگی با خوردن قلب انسان میزان شجاعت ، هوش و زیرکیشان افزایش یافته و با خوردن عصاره هیپوفیز میزان قدرت عضلاتشان افزایش می یابد.
300 سال قبل از میلاد یونانی ها در مسابقات المپیاد از قارچ هایی به جهت افزایش کارایی بدن شان استفاده می کردند. شناگران هلندی در سال 1865 از کافئین به عنوان یک تر کیب ارگوژنیک * استفاده می نمودندو ورزشکاران بلژیکی در اواخر قرن 19 به دین منظور درجعبه های حاوی شکر غوطه ور می شدند . دوندگان دو استقامت از کاکتوس جهت افزایش کارایی شان استفاده می کردند.

1) مکمل های رژیمی ورزشی حاوی کرومیوم
کرومیوم یکی از مواد کمیاب ضروری است که به عمل انسو لین درانتقال گلوکز به درون سلول کمک می کند. تولیدکنندگان بر روی برچسب محصولات کرومیوم دار دو عبارت ذیل را درج می کنند:
1)کاهش دهنده وزن          2)افزایش دهنده توده عضلانی بدن
مکمل های رژیمی ورزشی حاوی کرومیوم در افرادی توصیه می شود که کمبود کرومیوم دارند. تمرینات ورزشی نیز منجر به از دست دادن کرومیوم بدن می شود ولی اگر رژیم غذایی به طور صحیح تنظیم شود احتیاج به دریافت مکمل کرومیوم نمی باشد کرومیوم به طور طبیعی در غلات ،میوه و سبزی یافت می شود.
2) مکمل های رژیمی ورزشی گیاهی
ورزشکاران معمولا به واسطه افزایش کارایی فیزیکی بدنشان از این مکمل ها استفاده می کنند معمولا این دسته مکمل ها شامل موارد ذیل می باشد:
مکمل های حاوی افدرا
یکی از منابع عمده افدرا گیاه چینی Ma Hung است.بعضی از ورزشکاران ترکیب افدرا و کافئین را به واسطه کاهش وزن استفاده می کند.سازمان غذا و دارو آمریکا مصرف کلیه مکمل های رژیمی حاوی افدرا راممنوع نموده و آن را یک ماده غیر قابل اطمینان و مسبب حملات قلبی و سکته ها می داند.
مکمل حاوی گیاه ginseng
ورزشکاران مکمل های حاوی این گیاه را به واسطه افزایش تحمل و قدرت عضلانی ،افزایش بهبودی پس از تمرینات ، بهترشدن متابولیسم اکسیژن و افزایش تمرکز ، دقت ، دید و تعادل استفاده می نمایند.
عوارض جانبی:احتمال دارد عوارضی چون افزایش فشار خون ،ناراحتی گوارشی و تنفسی و عصبی سر درد ، بی خوابی، خون ریزی از ناحیه واژن و بثورات جلدی مشاهده گردد.

3)مکمل های ورزشی رژیمی حاوی کراتین
کراتین methylguanidine _ acetic acid ترکیبی است که به طور طبیعی در بدن یافت می شود.95 درصد کراتین موجود در بدن در عضلات اسکلتی یافت می شود. 60 درصد کراتین به فرم فسفوکراتین می باشد(عاملی که منجر به افزایش تولید انرژی از راه بی هوازی است).خستگی های که به دنبال تمرینات کوتاه مدت ورزشکاران ایجاد می شود ناشی از تخلیه فسفوکراتین عضله است.کراتین تداوم آدنوزین تری فسفات و دسترسی به آن و متابولیسم را تنظیم می کند و باعث بافری شدن پس از تجمع یون هیدروژن در طول انقباض می شود.
 به ورزشکاران توصیه می شود کراتین را در دزهای پیشنهادی مصرف نمایند و از مصرف بیش از اندازه آن خوداری کنند زیرا که احتمال دارد پس از افزایش توده عضلانی و وزن ، دربرخی از ورزشکاران کارایی شان با مصرف کراتین کاهش یابد.

4) مکمل های رژیمی ورزشی حاوی ال کارنتین
ال کارنتین نقش متعددی درمتابولیسم سلولهای پستانداران دارد. ال کارنتین اکسیداسیون اسید های چرب را در عضلات اسکلتی ودر طول تمرینات افزایش می دهد همچنین بر این اعتقاد است که این ماده منجر به افزایش ظرفیت هوازی و بی هوازی و کاهش توده چربی بدن می شود 

5) مکمل های رژیمی ورزشی حاوی کربوئیدرات
تحقیقات نشان می دهداین مکمل ها در طول تمرینات منجر به افزایش استقامت برای مدت 90 دقیقه یا بیشتر و تاخیر خستگی برای مدت 60_30 دقیقه خواهد شد. به ورزشکاران توصیه می شود که رژیم های حاوی کربوئیدرات بالا ،پروتئین متوسط و میزان چربی کم مصرف نمایند.

6) مکمل های رژیمی ورزشی حاوی مواد معدنی و ویتامین
این مواد نقش عمده ای در متابولیسم ،پروتئین ها ،کربوئیدرات و لیپیدها و عملکرد عضلات ،سیستم عصبی و ایمنی دارند. عضلات قلبی بسیار حساس به عدم تعادل مواد معدنی هستند.
فعالیت فیزیکی میزان نیاز به ویتامین و مواد معدنی را افزایش می دهد . اصولا ورزشکاران مکمل های حاوی مواد معدنی و ویتامین را به جهت افزایش قدرت و توده عضلانی ،افزایش ظرفیت هوازی و بی هوازی ،افزایش کارایی مغز،تسریع در بهبودی پس از تمرینات ،کاهش چربی ،کاهش درد و التهاب و خنثی کردن رادیکالهای آزاد و جلوگیری از صدمات اکسیداتیومصرف می کند.زنان ورزشکاراز مکمل های آهن و همچنین زنانی که استروژن پایین دارند از مکمل های  کلسیم دار استفاده می نمایند.
ویتامین ها به دو دسته ویتامین های محلول در چربی (A,D,E,K) و محلول در آب  (,C   و گروه B) تقسیم می شوند.ویتامین های محلول در آب در بدن ذخیره نشده لذا لازم است به طور مرتب از طریق غذا و رژیم ها ی غذایی تامین شوند . ویتامین های محلول در چربی در کبد ذخیره شده لذا درمصرف بیش از حد ، می توانند به میزان سمی تجمع یابند.
مکمل های رژیمی ورزشی حاوی نیاسین (ویتامین 3 B): نیاسین در دز های بالا لیپید سرم را کاهش می دهد همچنین باعث تولید هیستامین و متعاقبا منجر به گشادشدگی عروق خواهد شد. نیاسین به عنوان ترکیبی از دو کوآنزیم  NAD و NADP  می باشد. این ترکیبات نقش عمده ای در اکسیداسیون و احیاء ( تنفس بافتی ) دارند.
 در مصرف بیش از اندازه ویتامین 3 B احتمال دارد ناراحتی های معده ای ، روده ای ، درد شکمی ، اسهال ، حالت تهوع ، استفراغ و سرخی پوست مشاهده شود.
مصرف بیش از اندازه آهن ممکن است منجر به ممانعت از جذب عناصر کمیاب و الکترولیت ها شود.
مصرف بیش از اندازه روی ممکن است منجر به کاهش  HDL ، مس وآهن شود.

7) مکمل های رژیمی ورزشی حاوی پروتئین
پروتئین ها از مهمترین و ضروری ترین مواد برای بدن هستند و عملکرد های فیزیولوژیکی متعددی دارند. ورزشکاران مکمل های رژیمی ورزشی حاوی پروتئین را به جهت افزایش تحمل ، استقامت و افزایش ویا نگهداری توده عضلانی استفاده می نمایند..
آمینو اسید های که در بازار به عنوان تر کیبات ارگوژنیک بفروش می رسند شامل لوسین ،ایزولوسین و وانین می باشند.  در طول تمرینات این سه اسید آمینه آزاد می شود و تحویل عضلات می گردند .
لوسین تنها اسید آمینه ای است که برای تولید انرژی اکسیده شده و نقش مهمی در متابولیسم عضلات دارد . این آمینو اسید در زمان گرسنگی انرژی تولید می کند همچنین درترشح انسولین نقش دارد . البته شایان ذکر است ترشح بیش از اندازه انسولین منجر به کاهش قند خون و کاهش کارایی ورزشکاران خواهد شد.
مصرف  رژیم های حاوی مقادیر بسیاربالای  پروتئین ، تحمیلی بر عملکرد کبد و کلیه خواهد بود.

منابع :

تغذیه ورزش کاران  ، دکتر انتظاری 

اصول علم تغذیه ، دکتر آزاده امین پور

ایرج نظافتی  به نقل از سرکار خانم دکتر قانعی 

ایرج نظافتی به نقل از دکتر طاهری

    گردآوری و تنظیم از :  مهندس سبط نبی